Tanrıyı anlatmak ne kadar zorsa, pranayı anlatmak da o kadar
zordur. Prana evrenin tüm katmanlarının içine nüfus etmiş enerjidir. Fiziksel, akılsal,
zihinsel, cinsel ve kozmik enerjidir. Titreşimde olan tüm enerjiler
pranadır. Isı, ışık yerçekimi manyetizma ve elektrikte pranadır. Tüm canlılarda
var olan ve tehlike anında tam güçle serbest bırakılan gizli veya potansiyel
enerjidir. Tüm aktivitelerin itici gücüdür. Yaratan yok eden ve koruyan
enerjidir.Hayat ruh güç canlılık,hareketlilik bunların hepsi pranananın bir
şeklidir.
Upanişadlara göre prana yaşamın ve bilincin prensibidir. Öz(self-atman)
ile eşittir ve gerçek özle birdir.Evrende var olan tüm canlıların yaşa
enerjisidir.Doğumla var olur ve yaşamaya başlar.Ölüm anında bireysel nefes
kozmik nefese dönüşür.Yaşam çarkının
merkezidir.Her şeyi barındırır.Yaşam veren güneşte bulutlarda,
rüzgarlarda,toprakta ve maddenin tüm hallerinde nüfus etmiş haldedir.Varoluş ve
var olmayıştır.Tüm bilgilerin kaynağıdır.Smkhya felsefesinde kozmik kişiliktir (puruşha).Bu
sebeple yogi nefese sığınır.
Prana genellikle nefes olarak tercüme edilir. Ancak bu onun
insan bedeninde ortaya çıkış şekillerinden sadece biridir. Eğer nefes durursa
yaşamda durur. Kadim Hintliler bedenin tüm fonksiyonlarının hayat enerjisinin
(prana - vayus) yaşam enerjisinin beş türüyle varolduğunu bilirler.Bunlar
prana, apana, samana, udana ve vyana
dır. Tüm canlılarda var olan hayati, yaşamsal kozmiktir.Tanrı tektir, ancak
onun bilgeliği farklı isimler alabilir bunlardan biride pranadır.
Prana göğüs bölgesinde hareket eder ve nefes alıp vermeyi
kontrol eder. Atmosferdeki yaşam enerjisini içine çeker.Apana alt karın
bölgesinde hareket eder.Meniyi, dışkıyı ve idrarı kontrol eder.Samana gastirik
ateşi ateşler.Sindirime yardımcı olur ve abdominal organların uyum içerisinde
çalışmasını düzenler. İnsan bedeninin tümüyle bütünleşir. Udana boğaz
bölgesinde çalışır. Ses tellerini havanın ve besinlerin alınmasını kontrol
eder.Vyana tüm bedene yayılmıştır.Damarlar ve sinirler araçılığıyla besinler ve
nefesten alınan enerjiyi yönetir.
Pranayama da
parana-vayu alınan nefesle harekete geçer ve apana – vayu verilen
nefesle hareketlenir.Udana enerjiyi alt omurlardan beyne doğru yükseltir.Vyana,
parana ve apananın enerjileri transfer etmeleri fonksiyonu için gereklidir.
Upaprana olarak bilinen beş adet yardımcı bölüm daha
vardır.Bunlar naga, kurma, krkara, devadatta ve dhanamjaya dır. Naga
abdomenlerdeki baskıyı geğirme ile
rahatlatır. Kurma göz kapaklarının hareketlerini kontrol eder . Gözlere yabancı
cisimlerin gelişmesini engeller.Ayrıca irislerin boyutlarını ışığın görüş için
gerekli olan ışığı düzenleyerek kontrol eder. Kırkara cisimleri nasa yollarına
girmesini engeller.Hapşurma ve öksürme kontrol eder.Devadatta esnemeye sebep
olur ve uyku verir.Dananjaya balgam
üretir.Ölümden sonra bile bedenin nemlenmesini sağlar.Cesetin bazen şişmesine sebep olur.
Ayurveya göre 3 beden tipinden biri olan vata, prananın bir
diğer adıdır.Yoga metinlerindeki prana açıklaması charaka samhita daki vata
açıklamasıyla aynıdır.Prananın fonksiyonunun algılanabilir tek dışa vurumu
içsel enerji tarafından aktife edilerek
solumaya sebep olan ciğerlerin hareketidir.
Chitta ve Prana
Chitta ve prana sürekli ilişki içerisindedir.Chittanın
olduğu yerde pranada vardır.Prananın olduğu yerdede prana vardır.Chitta iki
itici güç tarafından yönetilen bir araca benzer.Bunlar prana ve
vasanadır(tutku).Daha güçlü olan yönde yer alırlar.Bir topun yere değip
sıçraması gibi sathaka da prana ve chitta’ nın hareketiyle hareketlenir.Eğer
nefes galip gelir ise arzular ve duyular kontrol altına alınır ve zihin
sabitlenir eger tutkuların gücü galip gelirse nefes dengesizleşir ve zihin
ajite olur .
Hatha yoga prapıdika üçünçü bölümünde swatmarama derki nefes ve prana durgun olduğunda cittada
durgundur. Meni boşaltımı olmaz.Sathakanın canlılığı arttığında
kişiurthva-retas(meni yükselmesi) aşamasına geçer.Cinsel enerjisini yükselten
kişinin chittası saf bilinçle buluşur.
Pranayama
Prana nefes, solunum, yaşam, canlılık, enerji ve güç
demektir.Çoğul kullanıldığında hayati yaşamsal nefesleri veya prana – vayus tan
oluşan enerji akımlarına tekabul eder.Ayama gerilme, uzama , genişleme,
düzenleme, kısıtlama ve kontrol anlamına gelir.Bu bağlamda pranamaya nefesin
uzatılması ve kısıtlanması anlamına gelir.Siva samhita bu duruma vayusadhana yani nefes pratiği
der.Patanjalinin yoga sudralarında pranayama: nefesin sıkı yapılanmış bir
postürde kontrollü alımı ve dışa akımı olarak açıklanır.
Pranayama solunum organlarını kısıtlı ritmik ve yoğun bir
şekilde genişletip hareket ettirme tekniklerinden oluşan bir sanattır.Alınan
nefesin(poraka) uzun ve sürdürebilir akışını, nefesin verilmesini ve tutulmasını (kumbaka) içerir.Purakha
sistemi uyarır.Rechaka kirlenen havayı ve toksinleri içeri atar.kumbaka enerjiyi beden içerisine dağıtır.Hareketler ve
göğüs kafesinde ciğerlerde, yatay
genişlemeyi (dairghya) , dikey yükselmeyi (aroha) ve çevresel uzamayı
(visalata) içerir. Solumanın bu şekilde
disipline edilmesi zihnin konsantrasyonuna yardımcı olur ve sathaka nın güçlü
sağlığa ve uzun yaşama ulaşmasına sebep olur.
Pranayama bedeni ve ruhu birleştiren otomatik bir nefes
alışkanlığı değildir sadece.Oksijenini disiplinli tekniklerle alınması
sonucunda sathakanın bedeninde süptil kimyasal değişiklikler oluşur.Asana
uygulamaları prananın akışını engelleyen kısıtlamaları ortadan
kaldırır.Pranamaya uygulamaları da prananın beden içindeki akışını düzenler.Bu
şekilde sathakanın düşünceleri, arzuları ve hareketleri düzenlenir.Kendinin
efendisi olmasını sağlayacak olan dengelilik ve heybetli gücü sağlar.
Tercüme: Aslı İba Duran
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder